Nu dit jaar de inflatie zowel bij particulieren maar nog meer bij bedrijven fors aan het oplopen is, wordt steeds meer de vergelijking getrokken met de jaren zeventig. Wat gebeurde er eigenlijk toen en wat zijn de paralellen en verschillen met 2021?
Tot 1969 een oase van economische voorspoed, daarna kwam de storm
In de jaren vijftig en bijna het geheel van de jaren zestig was het economische tij zeer gunstig. De Amerikaanse S&P steeg vanaf 200 punten begin 1950 naar 837 eind 1968 (de AEX bestond nog niet in die tijd). De werkloosheid bedroeg slechts een paar procent, de economie groeide jaarlijks smet circa 6% en de inflatie was onder controle. Met recht werden het ook wel de “swinging sixties” genoemd.
Echter in 1969 draaide de beurs, de lage inflatie van rond de 1% midden jaren zestig explodeerde met tussenstappen naar het zorgwekkende niveau van 13,5% in 1980. De centrale banken moesten hun laag rentebeleid loslaten en in Amerika stond het officiële rentetarief in 1981 zelfs kortstondig 20%... Dit alles had zijn effect op de S&P. Die verloor in 13 jaar tijd ruim 60% van haar waarde.
Oorzaken van inflatiestorm in de “seventies”
Begin jaren 70 waren de overheidstekorten zeer fors opgelopen, onder meer door de grote defensie-uitgaven aan de Vietnamoorlog alsmede uitgaven om de werkloosheid laag te houden. Toen daar in 1973 en nog 1 keer in 1979 een oliecrisis overheen kwam, was het hek van de dam. Ook was er eind jaren 60, begin jaren 70 nauwelijks aandacht meer voor inflatiebestrijding door de centrale banken. Het monetaire beleid was expanderend/ruim om volledige werkgelegenheid te kunnen creëren. De enorme inflatie werd doorgeschreven aan de olieprijzen, valutaspeculanten en “greedy business men”. Echter econoom Milton Friedman schreef over deze periode: “Inflatie is altijd een monetair fenomeen”.
Paralellen met de ‘seventies”
Wat natuurlijk meteen opvalt is dezelfde actie door de centrale banken: een zeer expansief beleid. De Fed heeft de heeft de doelstelling van maximaal 2% zelfs helemaal verlaten. Daarnaast hebben overheden onder anderen door corona afscheid genomen van bezuinigen en geven triljarden extra uit om de economie te stimuleren. De totale wereldwijde staatsschuld is in verhouding tot het BNP nog nooit zo hoog geweest. En de laatste tijd is de prijs van het gas behoorlijk aan het weglopen, hetgeen herinneringen oproept aan 1973.
Verschillen met de ‘seventies
Gelukkig zijn die er ook. Met name de arbeidsmarkt ziet er anders uit. De tekorten aan personeel en de mogelijkheden om met omscholing de mismatch in personeel tussen sectoren aan te pakken zorgt er waarschijnlijk voor dat van een hoge werkloosheid a 10% eind jaren zeventig geen sprake zal zijn de komende 10 jaar. Wel zal deze situatie op korte termijn bijdragen aan een hoger inflatie, maar dus niet lange termijn aan hoge werkloosheid. Ook het gerichte beleid in de USA om de industriële en kennisinfrastructuur te verbeteren kan op lange termijn zorgen voor een hogere groei die een forse inflatie kan compenseren. Hopelijk geldt hetzelfde voor de intenties wereldwijd ten aanzien van enorme duurzame investeringen.
En, hoe overwon men in de jaren 80 de stagflatie?
Na de roerige jaren zeventig kwamen er andere regeringsleiders en andere voorzitters van de centrale banken. Door een betere inflatiebestrijding, het op orde brengen van overheidsuitgaven, internationale ontspanning, informatisering en vooral minder regelgeving daalde eindelijk de inflatie weer en kwamen economie, werkgelegenheid en financiële markten weer tot een mooie groei.
Kortom
Er zijn dus enige paralellen te constateren. Dus ik raad wel aan rekening te houden met voorlopig een nog hogere inflatie. Hopelijk gaan de centrale bankiers sneller over tot renteverhogingen dan begin jaren 70, worden nieuwe technologieën en (duurzame) trends omarmt als groeimodellen die hoge inflatie kunnen compenseren. En als de overheden inzien dat deregulering bedrijven en burgers enorm kan helpen kostenstijgingen te beperken hoeft het niet zo uit de hand te lopen als in de periode waarin Nederland wel bijna 2 keer wereldkampioen werd.
Drs. Michael Broeders
Partner Helliot Vermogensbeheer
